بنام خدا
سلام دوستان
دوران امام حسن(ع)
دوران امامت امام حسن (ع) پس از شهادت پدر بزرگوارشان حضرت علی(ع) نزدیک به ده سال می باشد.ایشان نیز مانند پدر بزرگوارشان ، نوشتن حدیث ومعارف و علوم شیعی را امری مهمّ می دانستند.
هرچند آن حضرت به دلیل مبارزات سیاسی با معاویه ، نتونستند مجموعه ای مستقل از احادیث را تدوین نمایند ، امّا حامل وبیان کننده آثار مکتوب پدر ،مادر وپیامبر اعظم(ص) بوده اند.
روایت شده که: آ ن حضرت روزی فرزندان خود وفرزندان برادر ش را فرا خواند وبه آنان فرمودند : ای فرزندان من وفرزندان برادرم ! شما اکنون کوچک هستید وبه زودی از بزرگان خو اهید شد ، علوم ومعارف شیعی را فرا گیرید و هریک از شما که نتوانست آن معارف را روایت کند سزاوار است آنها را بنویسد.
دوران امام حسین(ع):
امام حسین(ع) هم به مانند برادروپدر بزرگوارشان به نوشتن معارف اهل بیت اهتمام فراوان داشت، زیرا از یک سو ، نامه های فراوان به قبایل وشیوخ عرب برای همراهی با خود در مبارزه با حکومت ظا لمانه یزید می نوشت واز سوی دیگر هم در مواردی به نوشتن حدیث سفارش می فرمود که این نیز حکایت از اهتمام ایشان بر این امر دارد : مانند سخنرانی آنحضرت در سرزمین منا در جمع زیادی از بنی هاشم ویاران خود که فرمود: این ستمگر نسبت به ما شیعیان رفتاری کرد که شما آن را دیدید و مطّلع شدیدو من می خواهم از شما مطلبی بپرسم، پس اگر راست گفتم ، مرا تصدیق کنید ....سخن مرا خوب بشنوید و آن را بنویسید.
امام حسین(ع) در این حدیث نه تنها بر نوشتن حدیث ومعارف شیعی خود ، بلکه بر وجوب آن تأ کید می کند . علاوه بر آن ، میدانیم که حدیث امام ، حدیث پیامبر (ص) نیز هست وامر بر کتابت ، نشان از سنّت عملی آنها دارد . از این رو ، امام حسین(ع) خود میراث دار روایات ومعارف اماما ن پیش از خود بوده وحامل کتاب علی(ع) است که به املای پیامبر گرامی اسلام (ص) و خطّ حضرت علی(ع) بود ه وآن را به نسلهای بعدی تحویل داد
بنام خدا
سلام دوستان
در دوران امام علی(ع) نمی توان از صدیقه طاهره حضرت زهرا (س)دخت گرامی پیامبر(ص)یاد نکرد: زیرا ایشان نیز در قلمرونقل وکتابت حیث ومعارفلند شیعی ، نقش مهمّی داشت.
مصحف فاطمه ، که از آن گاهی با عنوان کتاب فاطمه یاد شده ونگار ش ان به دست حضرت علی(ع) بوده ، شامل روایاتی از آن است، وامام صادق (ع) نیز به آن استنادکرده اند:مصحف فاطمه -که قسم به خدا نزد ماست - در آن آیات الهی است که به املای پیامبر(ص) وبه خطّ حضرت علی(ع) تدوین شده است.
مصحف فاطمه:
مصحف فاطمه چیست؟
شایع ترین پرسش درباره این مصحف، عنوان جنجال برانگیز و شبهه ناک آن، یعنی "مصحف" است؛ زیرا چنین برمی آید که این مصحف، قرآن خاصی است. اما اگر به روایات بنگریم، می یابیم این مصحف حتی یک آیه در بر ندارد و برخی ناآگاهان، همین که نام مصحف را شنیده، پنداشته اند مصحف یعنی قرآن، حتی برخی به قم آمده، در پی دیدن این مصحف - و به زعم خود "قرآنی دیگر" - بوده اند؛ اما وقتی با واقعیت مواجه شده و دریافته اند شیعیان قرآنی جز آنچه نزد دیگر مسلمانان هست، ندارند، از اتهامات بر ضد امامیه شگفت زده شده اند.
بسیاری از برادران اهل سنت می پندارند شیعه، قرآنی دیگر- جز قرآن موجود - در اختیار دارد! و گمان کرده اند مصحف فاطمه علیهاالسلام همان قرآن است! این پندار حتی در مطبوعات دنیای عرب نمایان شده است؛ برای نمونه روزنامه"آخرخبر" در سودان در تاریخ ششم رجب 1416 مقاله ای را درج کرده و مدعی شده است، شیعیان قرآنی دیگر به نام مصحف فاطمه دارند!
کار چنان بالا گرفته که حتی خود شیعیان باور کرده اند که مصحف فاطمه، قرآنی دیگر است، از این رو بر آمده اند تا روایات این کتاب را کم اهمیت جلوه دهند، در سند آن تردید کنند؛ اما با کمال شگفتی می بینیم همچون امام خمینی، نه تنها آن را پوشیده و انکار نمی کنند که بدان افتخار می نمایند "ما مفتخریم که ... صحیفه فاطمیه که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است، از ما است." (1)
مقصود ایشان از افتخار و سربلندی به مصحف فاطمه چیست؟ به رغم آن که هیچ کس از محتوای آن آگاه نبوده و فقط از طریق روایات، کلیتی از مطالب آن را می دانند. بنابراین باید اذعان کرد وجود مصحف فاطمه ثابت شده و راهها و اسناد درستی برای اثبات آن وجود دارد؛ اما می بایست به پیرایه ها و شائبه های پیرامون آن پاسخ داد، بویژه که تاکنون اثر مستقلی در این باره چاپ و منتشر نشده، فقط به صورت ضمنی بدان پرداخته اند.
برخی احادیث که درباره مصحف فاطمه علیهاالسلام آمده، با همین واژه (مصحف) است، از این رو به پندار مزبور دامن می زند؛ از جمله: محمدبن مسلم از امام جعفر صادق علیه السلام روایت می کند؛ " فاطمه مصحفی از خود به جا گذاشت،[اما امام می افزاید:] که قرآن نیست." (2)
علی بن سعید از امام صادق علیه السلام روایت می کند: "و عندنا والله مصحف فاطمه ما فیه آیة من کتاب الله؛ به خدا سوگند! مصحف فاطمه نزد ماست [و امام می افزاید] و در آن حتی یک آیه از کتاب الله نیست." (3) امام صادق علیه السلام می فرماید: "فیه مثل قرآنکم هذا ثلاث مرات؛ در آن [مصحف] سه برابر این قرآن، مطلب هست." (4)
برخی گمان کرده اند از آن رو که "مصحف" واژه ای خاص قرآن است، اگر گفته (الجامع للصحف المکتوبة بین الدفتین) (5) "صحف" جمع صحیفه به معنای ورق و برگ است که بر آن بنویسند. "دفتان"، تتنیه "دفه" به معنای جنب و کنار هر چیز است. "دفتاالمصحف" یعنی جلد رو و پشت کتاب.(6) بنابراین مصحف، چند برگ دارد، نه یک برگ، ولی گاه کتاب می تواند بیش از یک برگ نداشته باشد، نیز مصحف می بایست میان دو جلد باشد، که برگها(صحف) را در برداشته باشد. (7)
در نتیجه باید گفت "مصحف" به معنای کتاب مجلد و شامل هر کتابی می شود و اختصاص به قرآن ندارد، گو این که معنای مشهور مصحف، قرآن است. پس از نظر لغوی نمی توان گفت مصحف به معنای قرآن است.
تردید نیست که واژه مصحف به معنای قرآن بسیار به کار گرفته می شود، اما نمی توان گفت "علم" برای قرآن است، بلکه شهرت مصحف، قرآن است گر چه در سنت به معنای قرآن است مانند روایات زیر: پیامبر فرمود: هر که قرآن را که مصحف [ یک جا جمع آوری] شده بخواند، دوهزار خوبی، پاداش دارد." (8)
باز فرمود: بهره چشمهایتان از عبادت را بدهید. پرسیدند: بهره چشمها از عبادت چیست؟ فرمود: نگاه به مصحف و اندیشه در آن..." (9)
1- صحیفه انقلاب (وصیتنامه سیاس الهی امام خمینی) ص3، چ وزارت فرهنگ و ارشادی اسلامی.
2- بحارالانوار، مجلسی، ج 26، ص 41، ح 73، چاپ دارالکتب الاسلامیه، تهران.
3- همان، ج 27، ص 371، ح 3.
4- اصول کافی، کلینی، ج دوم، ص613 / بحارالانوار، ج 26، ص 39، ح 10.
5- صحاح تاج اللغة و صحاح العربیه، جوهری، ج 4، ص1383/ تاج العروس، زبیدی، ج 6، ص 161.
6- المصباح المنیر، فیومی ص 197/ الفروق اللغویه، ابوهلال العسکری، ص 241، چ بصیرتی. قم.
7- مناهل العرفان، زرقانی، ج 1، ص394، چ دار احیاء التراث، بیروت، 1412.
8- البرهان فی علوم القرآن، زرکشی، ج 1، ص 546، دارالکتب العلمیه، بیروت 1403.
9- نوادرالاصول، ترمذی، ج 3، ص254، بیروت 1412
بنام خدا
سلام دوستان
دوران حضرت علی(ع)
حضرت علی(ع) ،که پس از پیامبر اعظم (ص) قریب به سی سال ، امامت شیعیان را بر عهده داشت ، خود گنجینه دانش الهی بود که رسولخدا (ص) درباره اش فرمودند: من شهر علمم وعلی راه ورود به ان شهر است . ایشان بزرگترین مفسّر قران پس از پیامبر اعظم(ص) بشمار می اید ولقب «صدر المفسّرین» شایسته ایشان است . انحضرت محور ومصدر حدیث بود وهر انچه می گفت وعمل می کرد ، سنّت دین بشمار می امد .
نقش انحضرت در مورد حدیث از دو منظر قابل بررسی می باشد:
الف: روایات : کتابت وتدوین:
از حضرت علی (ع) احادیثی روایت شده اند که حکایت از اهمیّت نوشتن حدیث ومعارف شیعی ودر مواردی ، دستور بر کتابت وچگونگی تدوین انها دارند. مانند: «قیّدوا العلمَ ، قیّدوا العلمَ »"علم ودانش را ظبط وحفظ کنید" ویا « قیّدوا العلمَ بالکتابة» " دانش را با نوشتن حفظ کنید" اگر اندکی در این احادیث نورانی تأ مّل وتفکّر کنیم ضرورت نوشتن احادیث ظاهر می گردد . واز کلام حضرت امیر (ع) می توان دریافت که ایشان بر نوشتن معارف شیعی تأکید داشته و به خوب وصحیح نوشتن دستور داده اند.
ب:دست نوشته های حضرت علی (ع):
انحضرت علاوه بر دستور به نوشتن حدیث –که نمونه هایی از ان بیان گردید – در عمل نیز بر کتابت تدوین ونشر روایات نبوی همّت وافر داشتندکه به گوشه ای از اینها اشاره می گردد:
1: کتابی در حدیث : نخستین مجموعه حدیثی که حضرت علی (ع) ان را به املای رسول گرامی اسلام(ص) فراهم اورد به کتاب علی ، صحیفه علی ، جامعه وصحیفة الفرایض معروف است . اگر چه بخشهایی از این مجموعه در زمان پیامبر (ص) تدوین شد، ولی نشر ان در دوره حضرت امیر (ع) اغاز گردید و نزد تمام امامان معصومین بوده ومی باشد.
امام حسن(ع) از این مجموعه اینگونه یاد می کند: علوم نزد ماست وما سزاوار ان هستیم وهیچ حادثه ای تا قیامت رخ نمی دهد ، مگر انکه حکم ان نزد ماست که به املای پیامبر (ص) ودست خطّ علی (ع) ثبت گردید .
در حقیقت کتاب ان بزرگوار به منظور تدوین قانون اسلامی فرام گردید وحضرت رسول (ص) با هدف نشر وانتقال ان از حضرت علی (ع) به امامان پس از وی ، بر ایشان املاء می کرد. وامامان معصوم نیز ضمن دریافت ان ، به وجود ان معترف بودند
2: کتابی در علوم قران:
از حضرت علی(ع) اثر گرانقدردیگری در قلمرو مباحث علوم قرانی بجای مانده که به اصحاب خود املاء نموده اند و به کتاب علوم قران ، محکم ومتشابه در قران از حضرت علی(ع) ، ناسخ ومنسوخ از حضرت علی (ع) و تفسیر نعمانی معروف است . علّا مه بزرگوار اقا بزرگ طهرانی در کتاب اذریعة نیز از ان بعنوان ناسخ القران ومنسوخة و محکمة ومتشابهه یاد کرده است.
علّامه شرف الدین نیز در این خصوص ، ضمن بیان مصحف امام علی(ع) به مباحث علوم قرانی که همراه این مصحف بوده اشاره کرده و معتقد است: حضرت علی(ع) پس از ارتحال پیامبر اعظم (ص) ، قران را جمع نمود ه است .
3: نهج البلاغه:
بخشی ازاثار ومعارف شیعی انحضرت در جایگاه نخستین امام ، که علوم الهی را از پیامبر(ص) دریافت کرده وان را برای امامان پس از خود و همچنین مردم زمان خویش نقل نموده ، به همّت والای مرحوم سیّد رضی در کتاب گرانقدر نهج البلاغه گرد اوری شده است.
بنام خدا
سلام دوستان
مقدّمه:
اهل بیت عصمت (ع)که از نظر شیعه امامیه از جایگاه بلندی برخوردار بوده واز هرگونه گناه فکری و رفتاری مصون می باشند،نقش مهمّی در چگونگی تاریخ تدوین حدیث شیعه دارند. در نخستین مرحله ، به بررسی و تحلیل دوران امام علی(ع)تا دوران امام سجّاد (ع) می پردازیم که قرن اوّل هجری را شامل می گردد. در قرن اوّل ، 4، امام معصوم شیعیان (ع)در تدوین حدیث و گسترش معارف شیعی دوران پر رنجی را پشت سر گذاشتند : زیرا از یک سو ، حکومت جز مدّت کوتاهی در اختیارامام علی(ع) نبود و از سوی دیگر ، حاکمان وقت ،،بخصوص حاکمان قبل از حضرت علی (ع) نه تنها به تدوین حدیث معتقد نبودند، بلکه در مواردی به شدّت با نشر،نقل وکتابت ان هم مخالفت می کردند. بدین ترتیب ، امام علی(ع)کمتر توانست فرصت های خود را برای نشر وتدوین حدیث صرف کند ، زیرا انحضرت در حکومت خود ، با چندین نبرد وقتگیر روبرو گشت وامام حسین وامام حسن (ع)نیز با وجود مخالفتهای جدیّحکومت، با ایشان ، درگیر مبارزات سیاسی بودند، گرچه دوران امام سجّاد (ع)فرصتهای بیشتری برای تدوین ونشر حدیث فرام شد وچهره علمی وفقهی امام سجّاد (ع) بیشتر نما یان گشت
